Zijn leven en werk
Karel Alfons de Cock, gemeenzaam Alfons genoemd, werd in Herdersem (bij Aalst) geboren op 12 januari 1850. Net als zijn vader koos hij voor het beroep als onderwijzer en behaalde in 1869 zijn diploma aan de normaalschool in Lier.
In de periode dat Alfons de Cock in Lier studeerde was de plek een kweekschool van Vlaamse militanten. Zo schrijft Herman Teirlinck in Oostvlaamse Zanten [25(1950 4 p 85-88] dat Alfons en klasgenoten zoals Reimond Stijns uit Mullem en Isidoor Teirlinck uit Zegelsem er les kregen van Domien Sleeckx. De meeste mannen die afstudeerden als onderwijzer keerden terug naar hun eigen parochie, met in hun hart de onblusbare liefde voor hun moedertaal. Alfons de Cock werd begin jaren ‘70 eerst hulponderwijzer in Moorsel en daarna hoofdonderwijzer in Herdersem in navolging van zijn vader. In 1879 werkte hij in een school in Denderleeuw.
Rond 1880 leerde Alfons de Cock Volkskunde als wetenschappelijke discipline kennen tijdens een lezing van Pol de Mont. Hij raakte bijzonder gemotiveerd en enthousiast door de eindeloze voorraad saga’s, legendes, verhalen, spreekwoorden, zeden en gebruiken, vieringen en geloofsbegrippen, klederdrachten enz. die in de toenmalige dorpjes door duizenden nauwelijks geschoolde Vlamingen opgeschreven en ‘gezant’ werden. ‘Zanten’ betekent het oogsten van achtergebleven korenaren op het veld. In de nieuwe betekenis werd dat het verzamelen van het nog overgebleven materieel en immaterieel volkserfgoed.
Alfons de Cock leverde daarna talloze bijdragen over Volkskunde in onderwijzersbladen en -tijdschriften. Daarnaast schreef hij een aanzienlijk oeuvre bij elkaar. Een van de belangrijkste werken is zijn ‘Volksgeneeskunde in Vlaanderen’ uit 1891 waarin hij de toen gekende volksbotaniek met wetenschappelijke nauwgezetheid heeft verwerkt. Met Pol de Mont bracht hij een reeks verhalen en sprookjes uit in 1896 en met Isidoor Teirlinck verzorgde hij het driedelige ‘Sagenboek’ (1902-1908).
Andere titels uit zijn bibliografie zijn:
-
- Flora der Dendervallei (1883),
-
- Simon Stevin (1888),
-
- Arm geboren en beroemd gestorven (1889),
-
- Uit de wonderwereld (1889),
-
- Rond den Heerd (1890),
-
- Rembert Dodoens (1890),
-
- Volksgeneeskunde in Vlaanderen (1891),
-
- Wonderen uit het plantenrijk, 2 delen (1892),
-
- Dit zijn Vlaamse wondersprookjes het volk naverteld (1896) met Pol De Mont,
-
- Dit zijn Vlaamse vertelsels uit den volksmond opgeschreven (1898) met Pol De Mont,
-
- Zoo vertellen de Vlamingen, ten believe van de Waalsche schooljeugd, die gaarne Nederlands wil leren (1903) met Pol De Mont,
-
- Kinderspel en kinderlust in Zuid-Nederland, 8 delen (1902-1908) met Is. Teirlinck,
-
- Brabantsch sagenboek, 3 delen (1909-1912) met Is. Teirlinck,
-
- Spreekwoorden en zegswijzen afkomstig van oude gebruiken en volkszeden (1905),
-
- Spreekwoorden en zegswijzen over vrouwen, de liefde en het huwelijk (1911),
-
- Natuurverklarende sprookjes, 2 delen (1911-1912),
-
- Volkssage, volksgeloof en volksgebruiken (1918),
-
- Oude volksverhalen (1918),
-
- Merkwaardige vonissen in de volksoverlevering (1918),
-
- Spreekwoorden en zegswijzen op volksgeloof berustend, 2 delen (1920),
-
- Studiën en essays over oude volksvertelsels (1920), en
- Vlaamsche sagen uit den volksmond (1921).
Alfons De Cock was redacteur van het in 1888 door August Gittée en Pol de Mont opgerichte tijdschrift “Volkskunde” van 1894 tot 1914 jaar. Het begin van de Eerste Wereldoorlog betekende een tijdelijke stop voor dit tijdschrift, maar het bestaat vandaag nog steeds.
In 1898 werd Alfons tot lid benoemd van de Maatschappij van Nederlandse Letterkunde. Zes jaar later verhuisde hij naar Brussel maar trok in 1907, na het huwelijk van zijn enige dochter, in bij haar en zijn schoonzoon in Antwerpen.
Zijn laatste werk “Vlaamsche Sagen Uit den Volksmond” verscheen in 1921. Op 2 maart van dat jaar overleed hij op 71-jarige leeftijd aan een beroerte.
Gedenktekens te Denderleeuw
Op zondag 7 oktober 1928 herdacht de Koninklijke Bond der Oostvlaamse Volkskundigen (KBOV) Alfons de Cock op plechtige wijze met de inmetseling van een gedenksteen in de voorgevel van zijn geboortehuis in Herdersem. In de namiddag richtten de KBOV ook een gedenkteken op in Denderleeuw.
Tot begin 2000 konden volkskundigen deelnemen aan een wedstrijd waarbij een geldprijs toegekend werd uit het Alfons de Cock fonds.
Vanuit de stad Aalst kan je bovendien een wandelroute, het Alfons de Cock Pad, volgen over een afstand van 6 km.
Alfons de Bock in de bib van de KBOV
Auteur: Van Es, Fernand
Uitgever: Brussel : Paginae, 1927
Jaar: 1927
Type: Boek
2. Herdenkingsalbum Alfons de Cock 1850 – 1921.
Auteur: De Cock, Alfons
Uitgever: Brugge : Excelsior, 1929
Jaar: 1929
Type: Boek
3. Volksgeneeskunde in Vlaanderen
Auteur: De Cock, Alfons
Uitgever: Gent : Vuylsteke, 1891
Jaar: 1891
Type: Boek
4. Alfons De Cock en Coenraad Busken Huet.
Auteur: Baekelmans, Lode
Uitgever: Brussel : Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten, 1942
Jaar: 1942
Type: Artikel
Auteur: Baekelmans, Lode
Uitgever: Gent : Drukkerij Erasmus, 1948?
Jaar: 1948
Type: Artikel
6. Volkssage, volksgeloof en volksgebruik
Auteur: De Cock, Alfons
Uitgever: Antwerpen België : Gust Janssens, 1918
Jaar: 1918
Type: Boek
7. Alfons de Cock : een Folkloristische Studie
Auteur: Van Hageland, Albert
Uitgever: S.l. : Eigen beheer, s.d
Type: Boek
8. Vlaamsche sagen uit den volksmond
Auteur: De Cock, Alfons
Uitgever: Amsterdam : Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur, 1921
Jaar: 1921
Type: Boek
9. Studiën en essays over oude volksvertelsels
Auteur: De Cock, Alfons
Uitgever: Antwerpen : De Sikkel, 1919
Jaar: 1919
Type: Boek
10. Uit de wonderwereld : sprookjes voor grote en kleine kinderen
Auteur: De Cock, Alfons
Uitgever: Gent : Fiat, 1950?
Jaar: 1950
Type: Boek
11. Alfons de Cock : grondlegger van de volkskunde in Vlaanderen 1850-1921
Auteur: Van den Linden, Renaat
Uitgever: Antwerpen : Vlaamse Toeristenbond, 1968
Jaar: 1968
Type: Boek
Auteur: Van Haver, Jozef
Uitgever: Bruxelles : Palais des Nations, 1977
Jaar: 1977
Type: Artikel
13. Wondervertelsels uit Vlaanderen uit de volksmond opgeteekend
Auteur: De Mont, Pol; De Cock, Alfons; Dom, Pol
Uitgever: Zutphen : Thieme, 1924
Jaar: 1924
Type: Boek
Uitgever: Gent : Davidsfonds Herdersem/K.B.O.V., 1975
Jaar: 1975
Type: Boek
Auteur: De Mont, Pol; De Cock, Alfons; Van Offel, Edmond
Uitgever: Gent : Vanderpoorten, 1912
Jaar: 1912
Type: boek
Meer weten over: