De invloed van dorpsonderwijzers was in het Vlaanderen van de eerste helft van de twintigste eeuw van ongemeen grote betekenis voor de bewustwording, de waardigheid en de heropstanding van de bevolking. Magda Cafmeyer is een van die belangrijke figuren met een niet te onderschatten bijdrage.
Magda Cafmeyer werd in 1899 in een kroostrijk gezin van maar liefst 12 kinderen geboren. Het was een gezin van leerkrachten: net als haar vader en vier van haar zussen, stapte ook Magda in het onderwijs. Tussen 1923 en 1955 gaf ze les in Brugse volksscholen van de congregatie van de Zusters van Sint-Vincentius, die in de volksmond beter bekend stonden als “de papnonnen”.
Het begin van een leven vol volkskunde
Magda’s eerste stappen in de volkskunde zette ze toen ze op een dag de opdracht kreeg van een kanunnik om over ‘het gebed’ te spreken. In plaats van dat op een formalistische manier te benaderen, deed ze een heus ‘veldonderzoek’: ze beschreef de werkelijkheid. Haar realistische aanpak viel niet meteen in de smaak. Het zette haar er wel toe aan eropuit te trekken en spreuken, verhalen, liederen en volksgebruiken te verzamelen. Eerst bij de ouders en grootouders van haar leerlingen en daarna buiten haar eigen kring. Zonder het zelf goed te beseffen vormde ze zichzelf tot heem- en volkskundige.
Het resultaat van haar onderzoek publiceerde ze voornamelijk in het driemaandelijkse tijdschrift “Biekorf”. Ze kwam in 1933 in contact met dit blad via de hoofdredacteur, E.H. Antoon Viaene. In 1938 ontmoette Magda Cafmeyer prof. Egied Strubbe die haar in contact bracht met de Bond van Westvlaamse Folkloristen. Kort daarop werd ze tot lid van deze Bond verkozen. Van 1952 tot 1972 was ze zelfs conservatrice van het Folkloremuseum.
Erfgoed documenteren
Na de Tweede Werldoorlog nam Magda Cafmeyer een fotocamera en bandopnemer mee en begon Vlaams erfgoed te documenteren. Ook dit materiaal verscheen hoofdzakelijk in “Biekorf” maar ook in de volkskundige almanak ’t Beertje, Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge en Oostvlaamse Zanten. Deze laatste titel herkent u vast als tijdschrift van de KBOV voor het tot “Van Mensen en Dingen” werd herdoopt.
Na haar pensioen kocht Magda Cafmeyer een auto en begon met haar jongste zus rond te rijden om haar veldwerk te blijven voortzetten. Een ongelukkige val van een steile trap stelde een abrupt einde aan haar leven. Haar oeuvre is gelukkig bewaard dankzij de vele bandopnames, zwart-witfoto’s, boeken, artikels en verzamelingen. Haar doodsbericht en -prentje vermeldde kernachtig: “gekende Westvlaamse Folkloriste. Jubilerend Lid van de Gidsenbond. Lid van het Berek van “Biekorf’. Ere-konservator van het Museum voor Volkskunde.”
Afbeelding met dank aan Dirk Callewaert.
Magda Cafmeyer in de bibliotheek van de KBOV
Boeken
Van doop tot uitvaart : een kijk op het volksleven in het Noordoosten van West-Vlaanderen
Auteur: Cafmeyer, Magda
Uitgever: Brugge : Bond van de Westvlaamse folkloristen, 1958
Jaar: 1958
Type: boek
Het heilig bloed in de volksverering : studiedag te Male op 20 november 1971
Auteur: Cafmeyer, Magda; Lowyck, Antoon; Stalpaert, Hervé
Uitgever: Brugge : Bond van de Westvlaamse volkskundigen, 1971
Jaar: 1971
Type: boek
De Heilige Godelieve in de volksverering : studiedag te Male op 19 december 1970
Auteur: Cafmeyer, Magda; Stalpaert, Hervé; Callewaert, Dirk
Uitgever: Brugge : Bond van de Westvlaamse volkskundigen, 1970
Jaar: 1970
Type: boek
Volkskalender, tijd lied en spel 1973-1974 : 4de studiedag.
Auteur: Cafmeyer, Magda; Buysse, Emile; Franchoo, Gerard
Uitgever: Brugge : Bond van de Westvlaamse Volkskundigen, 1974
Jaar: 1974
Type: boek
Artikels
Ter nagedachtenis van Magda Cafmeyer (10.9.1899-11.2.1985).
Auteur: Top, Stefaan
Uitgever: Brugge : Bond van Westvlaamse Volkskundigen, 1985
Jaar: 1985
Type: artikel
De Wateringen van Zuid en Noord over de Lieve op het einde van de 15de eeuw.
Auteur: Cafmeyer, Magda
Uitgever: Brugge : Bond van de Westvlaamse folkloristen, 1964
Jaar: 1964
Type: artikel
Biekorf.: KBOV.BIB.TS.0139, van nr 1(1890) tot 119(2019). Ontbrekende nummers: 80(1980); 81(1981)1-2; 90(1990)3 (http://www.cageweb.be/catalog/cgw01:000682013);
In Biekorf 2001 p. 2010-2016, Magda Cafmeyer. Een halve eeuw (1933-1983) Biekorfbijdragen.
’t Beertje: volkskundige almanak: KBOV.AL.159, van 1938 tot 1940 tijdens de oorlog verschenen geen afleveringen, daarna opnieuw de nummers van 1945 tot 1970 (http://www.cageweb.be/catalog/cgw01:000316798)
Handelingen van het Genootschap voor geschiedenis te Brugge : tijdschrift voor de studie van de geschiedenis van Vlaanderen: KBOV.BIB.TS.0340 de nummers 96(1959). -100(1963); 103(1966)1,2
Top, S. (1983). Cafmeyer, Magda 1899-1983-In Memoriam. VOLKSKUNDE, 84(1), 76-77.
Interview met Magda Cafmeyer, Brugs Handelsblad dd 23.03.1979: http://heemkundesintkruis.brugseverenigingen.be/SintKruizenaars/CafmeyerMagda